Leuven heeft een enorm rijk aanbod aan opleidingen. Hoe ondersteunen we elke volwassene met zin om te leren om zijn weg daarin te vinden? Vanuit het SOM-labo Wegwijs In Educatie en Leren, kortweg WIEL, ontstond het concept voor een leerwinkel in Leuven.

“Dit schooljaar neemt stad Leuven initiatief om die leerwinkel verder vorm te geven”, zegt Lien Eerdekens, coördinator onthaalbeleid nieuwkomers bij stad Leuven. “Binnen de werking van De Nomade en International House bouwden we een proeftuin uit gericht op nieuwkomers”, vult Bie Strypens, projectmedewerker Leerwinkel voor nieuwkomers, aan.

Waar komt de behoefte vandaan om een leerwinkel op te richten?

Bie Strypens: “Veerle Bammens, toenmalige directeur basiseducatie van Open School (red. nu Ligo), en ik uitten in 2017 al onze bekommernis rond oriëntering van nieuwkomers bij SOM. Ik begeleidde een heel heterogene groep bij IVAN, een intensief voorbereidingsjaar voor hoger opgeleide nieuwkomers bij UCLL, en Veerle de groep laagopgeleiden. Ondanks het rijke onderwijsaanbod in Leuven, vonden we dat er te weinig gebeurde rond educatieve oriënteringspaden voor alle 18-plussers. Met het SOM-labo WIEL zetten we daarin enkele eerste stappen.”

Lien Eerdekens: “De nieuwkomerswerking, vormgegeven via onthaalhuis De Nomade, is gebouwd op een netwerkmodel, waarin we rond verschillende levensdomeinen met partners in zee gaan. We zijn dus constant op zoek naar hoe we ons professioneel partnernetwerk kunnen verbreden. We hadden echter nog geen enkele partner rond het educatieve luik, waardoor we onze bezoekers niet op een kwaliteitsvolle manier konden informeren.”

“Mensen hebben dezelfde vragen naar oriëntering, informatie en ondersteuning, alleen de manier waarop verschilt. Je moet dat op maat kunnen aanbieden.” – Lien Eerdekens

Lien Eerdekens: “Opleidingen voor nieuwkomers vormen een heel complexe materie voor een erg heterogene groep. We zochten daarom iemand met veel kennis en ervaring. Bie was van bij het begin nauw betrokken bij het SOM-labo WIEL en beschikt over heel veel expertise. Via Plan Samenleven konden we wat middelen inzetten om Bie deeltijds te detacheren vanuit UCLL. Zo was de leerwinkel meteen operationeel.”

“We betrokken ook Natalie De Filette, coördinator van International House. Hun onthaalwerking voor (voornamelijk) kenniswerkers, start meer vanuit een economische invalshoek, maar van daaruit krijgen ze ook veel educatieve loopbaanvragen. Het is een misvatting dat een hoogopgeleide daarin wel snel de weg vindt. Mensen hebben dezelfde vragen naar oriëntering, informatie en ondersteuning, alleen de manier waarop verschilt. Je moet dat op maat kunnen aanbieden.”

(Lees verder onder de foto)

Wat is dat, zo’n leerwinkel?

Bie Strypens: “De leerwinkel is een laagdrempelige, objectieve eerstelijnswerking, waar we volwassenen informeren, adviseren en begeleiden over onderwijs. We bieden een dienstverlening aan zoals secundaire scholen doen voor hun laatstejaars leerlingen.”

Lien Eerdekens: “Het gaat om 1 centraal loket waar anderstalige nieuwkomers terecht kunnen voor neutraal en objectief advies, waar de keuze van de nieuwkomer geen winst of verlies betekent voor de begeleider. Die neutraliteit en objectiviteit is cruciaal om iemand zo volledig mogelijk te informeren, rekening houdend met het profiel. In een leerwinkel kan je op maat werken en zo drempels wegnemen. We kunnen onze taal aanpassen of mee zoeken op de computer, helpen mee met de complexe administratie… Het zorgt ervoor dat je veel efficiënter én kwalitatiever kan werken.”

Jullie focussen momenteel op nieuwkomers. Waarom kozen jullie voor deze doelgroep?

Lien Eerdekens: “Nieuwkomers worden vaak toegeleid naar knelpuntberoepen of beroepsopleidingen, terwijl heel wat van hen al diploma’s hebben, al dan niet gelijkgeschakeld. We zien ook mensen die aan educatieve trajecten begonnen zijn maar die niet konden afmaken in hun thuisland. Langs de andere kant zijn er ook laag- of ongeschoolde nieuwkomers. Al die profielen worden vaak in éénzelfde hokje gestoken. Door bijvoorbeeld de taalbarrière schat onze maatschappij hen minder intelligent of capabel in dan ze effectief zijn.”

“Het is ook belangrijk om goed af te tasten wat de ambities zijn van nieuwkomers voor we ze doorverwijzen. Sommigen willen meteen kunnen werken om hun gezin te onderhouden of ze willen nog geld opsturen naar familie in het land van herkomst. Anderen zitten in overlevingsmodus of kampen met welzijnsproblemen. Er zijn dus wel heel wat randvoorwaarden die eerst vervuld moeten zijn, voordat ze ruimte hebben om aan een (educatief) traject deel te nemen. We vinden dat mensen die keuze zelf moeten kunnen maken op basis van objectieve informatie.”

(Lees verder onder de foto)

“We promoten levenslang leren. Dat hoeft daarom niet meteen, maar er komt misschien een moment in hun leven wanneer het wél past. Wij willen hen het volledige plaatje schetsen. Je kan bijvoorbeeld ook studeren en werken combineren, er is kinderopvang, ondersteuning vanuit OCMW… Het gaat bij deze doelgroep om toekomst(her)oriëntering, veeleer dan louter om een educatief traject.”

Bie Strypens: “We tonen stap voor stap wat de mogelijkheden zijn. We zijn hier erg verwend omdat ons onderwijs zo flexibel is. Je kan vrijstellingen aanvragen, je kan van niveau naar niveau springen, via creditcontracten vakken opnemen en je zo bijscholen… Er zijn zo veel mogelijkheden, maar dat zorgt er ook voor dat het enorm ingewikkeld is. Perspectief bieden is daarom erg belangrijk voor het welzijn van deze doelgroep.”

De leerwinkel is momenteel aan het proefdraaien. Wat zijn de eerste bevindingen?

Lien Eerdekens: “Het draait goed, maar de vragen zijn vaak complex en vereisen dus een apart traject. Bie doet de individuele consulten met de nieuwkomers, maar denkt ook verder na over hoe deze proeftuin structureel gezet kan worden. Samen zijn we het theoretische concept van de leerwinkel aan het omzetten in de praktijk. Zo kunnen we zien waar de grootste knelpunten zitten voor deze groep mensen. We maken eigenlijk een verfijning van wat er in het SOM-labo was uitgewerkt met meteen de praktijkervaring erin vervlochten.”

“Er is een grijze zone tussen opleiding en werk. Werk en studie, het hoeft niet het één of het ander te zijn. Mengvormen zijn mogelijk, of het één krijgt prioriteit en het ander kan later nog aan bod komen.” – Bie Strypens

(Lees verder onder de foto)

Bie Strypens: “Op microniveau komt alles hier echt samen. We kunnen heel snel schakelen tussen VDAB, OCMW, de leerwinkel of initiatieven rond vrije tijd of welzijn. De leerwinkel heeft hier dus wel zijn plek. Je voelt week na week evolueren hoe we elkaar sneller betrekken of vragen stellen bij bepaalde trajecten. Je kan expertise delen, elkaar ondersteunen en meer informeel benaderen, wat zorgt voor minder ruis op de lijn tussen de verschillende partners.”

“Er is een grijze zone tussen opleiding en werk. Het is fijn om hier alles samen te leggen en mensen het brede pallet te bieden. Werk en studie, het hoeft niet het één of het ander te zijn. Mengvormen zijn mogelijk, of het één krijgt prioriteit en het ander kan later nog aan bod komen.”

Lien Eerdekens: “We kunnen in Leuven een goede puzzel leggen rond het ruimere concept van een loopbaan en toekomstoriëntering. In het ideale geval is de leerwinkel een leer-werkwinkel of een loopbaanwinkel, omdat alles zo hard samenhangt. Een educatief traject leidt naar werk. De vraag is hoe snel je mensen op de arbeidsmarkt wilt? Kan je eerst even investeren in educatie en opleiding om hen vervolgens te lanceren? Dat effect is niet enkel positief voor het welbevinden en de ontplooiing van mensen, maar ook voor het samenleven in diversiteit.”

Waar willen jullie naartoe? Wat zijn de ambities?

Lien Eerdekens: “De proeftuin loopt nu tot eind augustus. We hopen dat de leerwinkel nadien verlengd wordt of structureel een plek kan krijgen binnen (maar mogelijk ook ruimer dan) de stadsstructuur. Daar liggen nog heel wat uitdagingen en vraagstukken, zoals wie in de toekomst mee wil investeren, niet enkel qua kennis en expertise maar ook financieel.”

“Er is echt nog onontgonnen terrein. Met de leerwinkel kunnen we een heel grote groep mensen helpen. Arbeidsmarkten worden vluchtig; er is veel dynamiek binnen de inwoners- en bezoekersprofielen in Leuven, maar het is een uitdaging om ook de meest kwetsbare Leuvenaars mee aan boord te krijgen. Die mensen alle kansen geven, betekent investeren in hun persoonlijke ontplooiing en ontwikkeling. Dat kan gaan over een academische opleiding, maar ook over een cursus Nederlands of IT, volwassenonderwijs of zoveel meer.”

“Er zijn al zoveel goede praktijken die we zouden kunnen opentrekken. We kunnen een veel meer diverse groep bereiken. Als je erin wil investeren, kan je al die mensen versterken.” – Lien Eerdekens

Lien Eerdekens: “Voor de reguliere leerling is er een groot aanbod. Er zijn kijkdagen, oefenlessen, buddy’s worden toegewezen… Voor anderstalige nieuwkomers tussen 18 en 25 jaar heb je TOeKan, een schakeljaar binnen OKAN. Een 16-jarige schoolverlater kan bijvoorbeeld via de Examencommissie verdergeholpen worden. Maar wat als je 18+ bent en opnieuw wil gaan studeren of je wil heroriënteren op de arbeidsmarkt? Veel mensen hebben een een gelijkaardig profiel als onze nieuwkomers en hebben dus ook nood aan oriëntering. Ze hebben alleen de pech dat ze meerderjarig zijn en dus niet meer in het reguliere systeem terecht kunnen.”

“Er zijn al zoveel goede praktijken die we zouden kunnen opentrekken. We kunnen een grotere en meer diverse groep bereiken. Niet alleen anderstaligen, maar zeker ook andere Leuvenaars, al dan niet kwetsbaar, met of zonder schoolse bagage. Als je erin wil investeren, kan je al die mensen versterken. Het is ook onze taak als leerwinkel om te durven duwen op die structuren, ideeën te droppen, projectoproepen in de gaten houden…”

Bie Strypens: “We zijn nu vertrokken. Er liggen nog heel wat kansen. Laat ons die grijpen!”

Tekst: Emmelien Monnens   |   Foto’s: uit het SOM-archief & Bavo Nys