“Vier het leven, vier de kunst en vier het beeld”
Het Leuvense stadsfestival New Horizons viert Dieric Bouts. Hij inspireert om 5 eeuwen later op zoek te gaan naar nieuwe perspectieven. De cursisten van de vrouwenwerking Casablanca van Ligo Oost-Brabant kunnen een woordje meespreken over die zoektocht. Ze vertrokken ooit uit hun vaderland voor een toekomstdroom in een nieuwe wereld.
Ku[n]stLeuven zocht en vond in Ligo een onderwijspartner voor een sociaal-artistiek project. De expo ‘Zij in zicht’ verbeeldt de verrassende perspectieven van de vrouwen in juwelen, kommetjes in klei, foto’s van hun handen en een levensboom, geïnspireerd door Gustav Klimt.
Bij het binnenkomen in de prachtige kapel van de Romaanse Poort hangt een wat zenuwachtige sfeer. Meer dan 20 vrouwen gaan op een rij stoelen zitten in het midden van de ruimte. Ze bekijken ons met een fikse dosis wantrouwen. Wat komt die man met zijn notitieboekje hier doen? En die vreemde vogel met zijn uit de kluiten gewassen fototoestel?
Dan komt een kleine, nieuwsgierige vrouw naar ons toe. “Ik ben Techen. Ik kom uit Nepal.” Ze begint meteen te gidsen. “Frida Kahlo is een inspiratiebron voor onze tentoonstelling. Ze was een sterke en slimme vrouw. Als kind had ze polio, maar ze deed veel aan sport. Ze had een zwaar ongeval met de bus, lag lang in het ziekenhuis, maar bleef altijd positief. Ze kon nog werken met haar handen: schilderen, tekenen, halskettingen maken, schrijven… Onze vrouwen zijn ook sterk. Ze blijven altijd positief.”
Een betere ambassadeur voor de expo kan je je niet wensen. Zodra het over de kunstwerken zelf gaat, komen er meer tongen los. Halima getuigt over hoe moeilijk het was om de kommetjes te maken in klei. “Als je bijna klaar was, viel alles weer in mekaar.”
We staan bij een foto van Frida Kahlo, met zelfgemaakte halsketting. Halima: “Ik lijk niet op haar, maar ze is een rolmodel voor mij. Ik ben 63 jaar, leefde in Somalië en woon nu 10 jaar in Leuven. Het was soms zwaar, maar ik ben goed in vergeten: “Gisteren eten, vandaag vergeten.” (schaterlach)
Onze fotograaf wordt ineens door de vrouwen zelf meegetroond voor enkele portretten. Nu pas blijkt hoe trots ze zijn op hun werk. Techen loodst ons door de tentoonstelling: “Ook de kettingen zijn gemaakt in klei. We keken naar de foto van Kahlo en maakten onze eigen versie.”
Vrijwilliger Annemie vult aan. De vrouwen kregen in de les 1 kraaltje en gaven aan welke krachtige eigenschap ze met zichzelf associëren. Ze bespraken die met de groep en kregen zo bevestiging. “Ik koos ‘optimistisch’, zegt een cursist die liever anoniem blijft. “Ik kom altijd met de glimlach naar de les. Ik ben altijd blij.” De omstaanders bevestigen.
Het is soms zoeken naar woorden. “Maar dat is nu net het straffe aan dit project, vertelt docent Nele Declercq. We zagen vrouwen uit de lagere taalniveaus plots trekker worden en openbloeien in het creatieve proces. De talige drempel viel weg en er kwam veel naar boven. Kelly pikte dat op en maakte artistieke keuzes, qua materiaal en presentatie. Ze was de perfecte match.”
Kelly Willems: “Ik had een dubbele hoed van lesgever en kunstenaar. Ik ken de cursisten al 2 jaar. Het festival was een uitgelezen kans om met hen naar buiten te komen op een creatieve manier. Terwijl we de potjes maakten, kwamen de verhalen. Cursisten vertelden hoe het eraan toe ging bij hun grootmoeder, hoe de oven er daar uitzag. We hadden echte gesprekken die verder gingen dan de gescripte dialogen over ‘naar de dokter gaan’.”
“We bestudeerden het verhaal van Frida Kahlo. Hoe is het om bedrogen te worden of geen kinderen te kunnen krijgen? Wat leert het verhaal je? Je kan bij de pakken blijven zitten of iets doen met je leven. Na de vakantie gebeurde er iets magisch. Een cursist vertelde me dat ze een moeilijke week had gehad. Maar ze had aan Frida gedacht. “Stap voor stap voor stap ga ik erdoorheen, net als zij.”
Kelly vertelt het zichtbaar ontroerd. “In taal is het soms moeilijker om met je problemen om te gaan, zeker als je die taal maar beperkt beheerst. Door met beelden te werken komen er zaken naar boven die je anders nooit uitgedrukt krijgt.”
Kelly: “De ‘tree of life’ gaat over familie en positieve verhalen. Je hoort plots over een grootvader die 7 keer getrouwd is en 20 kinderen heeft. Dat gooi je niet zomaar op tafel in de les. Dankzij de omweg van de kunst, ontstaat er een veilige sfeer om te vertellen. De cursisten namen die verhalen weer mee naar huis en vertelden ze aan hun kinderen of kleinkinderen.”
Kelly: “Dankzij deze expo stijgt de eigenwaarde van onze mensen. We konden waarde geven aan hun verhalen en hun werk. Voor ons smaakt het naar meer. Vier het leven, vier de kunst en vier het beeld! Dankjewel Ku[n]stLeuven voor de subsidie en de omkadering.”
Aan dit sociaal-artistiek project werkte een team van docenten van Ligo Oost-Brabant samen met hun cursisten. Het team bestaat uit Nele Declerq, Emilie Saels, Mieke Vandenbroucke en docent/kunstenaar Kelly Willems. De kunstwerken werden als cadeautje aangeboden aan koningin Mathilde toen ze op 19/12 de expo van Dieric Bouts in Museum M bezocht.