“De AI-geassisteerde leraar zal de niet-AI-geassisteerde leraar altijd overtreffen”
Artificial Intelligence is alomtegenwoordig. Leraren en docenten zien kansen en experimenteren volop. Toch hoor je ook waarschuwingen voor een te naïef gebruik. Tijd om stil te staan en wat verder vooruit te kijken met Andy Thys, verbonden aan het Centrum voor Instructiepsychologie en -technologie aan de KU Leuven en docent in het postgraduaat digitale didactiek.
Op je inspirational talk op SOM start zei je dat ChatGPT een disruptief moment was in je leven. Waarom is er een leven voor en na ChatGPT?
Andy Thys: “Ik weet nog heel goed wat ik deed in november 2022, niet zo lang voor de kerstvakantie. Het was een soort 9/11-moment. Plotseling was er ChatGPT voor de hele wereld. Dat was bizar. Na wat geëxperimenteer, stelde ik vast dat heel wat zaken waarvan we denken dat ze menselijke activiteiten zijn dat plots niet meer waren. Het werd een kerstvakantie vol verwondering.”
Verwondering of angst?
Andy Thys: “Verwondering, al begrijp ik de angst bij veel mensen om bv. hun job of autonomie te verliezen. Je ziet bedrijven nu al fors afslanken in bepaalde afdelingen. Toch geloof ik niet dat leraren daarvoor moeten vrezen. In de jaren 50 en 60 waren er fascinerende teaching machines, die nieuwe vragen voorschotelden op basis van antwoorden van gebruikers.”
“Sommige onderzoekers voorspelden het einde van de leraar. Dezelfde redenering dook nadien op bij de popularisering van de pc of het internet. Leraren zijn overbodig, want je kan alles gewoon opzoeken. Larie en apekool.”
“Maar het gaat wel ontzettend snel. Het verbaast me dan ook als ik onderwijsmensen hoor zeggen dat ze niet met AI bezig willen zijn. Dat is alsof men morgen hét medicijn vindt tegen kanker en een arts zou zeggen: ‘Daar wil ik nu even niet mee bezig zijn.’ Als je ziet wat AI kan en doet, ligt er een enorm potentieel voor onderwijs, maar het zal de job van leraren ook sterk veranderen.”
“Heel veel taken die leraren vandaag uitvoeren, kan AI beter, accurater, sneller en efficiënter.”
In het verleden vonden technologische vernieuwingen als PC’s, het internet, zoekmachines of innovatieve apps relatief vanzelf hun weg naar het onderwijs. Waarom zou AI anders zijn?
Andy Thys: “Een eerste verschil is de snelheid waarmee de dingen veranderen. De meeste evoluties verliepen gefaseerd en vrij traag. Neem de opkomst van het internet. Niet iedereen had dat plots. In het begin had je de inbelmodum. Dat zou je nu geen internet meer noemen. Maar in november 22 had iedereen in een vingerknip wel toegang tot ChatGPT. En elke dag komen er spelers bij, tegen een waanzinnig tempo.”
“Het grootste verschil zit in de output van de systemen. Toepassingen hoeven niet meer voorgeprogrammeerd te zijn door mensen. Bij het gebruik van het internet kwam je nog altijd uit bij teksten of afbeeldingen van mensen. Je kon ze gewoon veel makkelijker vinden. Bij generatieve AI kan je in veel gevallen het verschil niet meer maken tussen wat door een mens of een systeem gemaakt is.”
“Het staat vast dat AI voor leraren een game changer zal worden. Heel veel taken die leraren vandaag uitvoeren, kan AI beter, accurater, sneller en efficiënter. Daarom mijn stelling dat de AI-geassisteerde leraar altijd beter zal zijn dan de niet-AI-geassisteerde leraar.”
Verbeterassistent
Laat ons dat eens concreet maken. Op welk vlak zal generatieve AI ons assisteren?
Andy Thys: “We weten uit onderzoek dat snel feedback geven op een leertaak belangrijk is. Het heeft minder zin dat mijn dochter pas 2 maanden na een schrijftaak weet wat beter kan. We proberen dat voor grote groepen leerlingen op te lossen door algemene feedback te formuleren op basis van tendensen, maar dat is nooit zo effectief als persoonlijke feedback. Met AI komt die persoonlijke feedback meteen. Als leraar steek je bovendien een pak minder tijd in het vervelende repetitieve karakter van verbeteren.”
Heb je voorbeelden in gedachten van waar AI snelle feedback zal geven, die even kwalitatief is?
Andy Thys: “Met een leraar gedragswetenschappen testte ik of leerlingen met de hulp van ChatGPT tot goede onderzoeksvragen kunnen komen. In een kort voorgesprekje vroegen we hun de contouren van hun onderzoek zo precies mogelijk te formuleren, bv. verslavingsproblematiek bij adolescenten in een schoolse context.”
“Vraag je dan aan ChatGPT om 4 onderzoeksvragen te genereren op basis van die criteria, dan lukt dat aardig. Leerlingen konden daar goed mee aan de slag. Uiteindelijk bleek dat de onderzoeksvragen van de leerlingen beter waren dan in het verleden, dat ze er sneller toe waren gekomen en dat de leraar minder tussentijdse feedback had moeten geven. Op 50 minuten had elke leerling een goede vraag. De inbreng van de leraar blijft belangrijk, maar de efficiëntiewinst is groot.”
“Een ander voorbeeld is de begeleiding bij programmeren of oefeningen wiskunde. Fouten zoeken in codes of berekeningen is voor leraren tijdsintensief. Je kan dat met AI enorm versnellen. Een docent hoeft niet handmatig op zoek. Een AI-systeem kan dat stuk van het werk perfect overnemen door leerlingen tijdens het oefenen al te wijzen op fouten.”
“Leraren vertonen ook biases als ze feedback geven.”
Ethici waarschuwen voor ingeslepen vooroordelen in AI-systemen. Is het dan wel zo’n goed idee om AI automatisch opdrachten te laten feedbacken?
Andy Thys: “Biases zijn er zeker. Denk aan de mogelijkheid tot ingebakken racisme op basis van het bronmateriaal waarmee AI zich voedt. Maar leraren vertonen die biases ook als ze feedback geven. Bekend zijn het halo- en horneffect. In de jaren 70-80 liet men opdrachten met of zonder naam verbeteren. Als de naam wat exotischer klonk, scoorden de taken systematisch lager. Je kan generatieve AI ook zo programmeren dat je een correctere evaluatie krijgt.”
“Het zit ook in kleine dingen. Bij het verbeteren word je beter door wat je allemaal leest doorheen het proces. Dat vertekent de resultaten. Langs de andere kant word je op een bepaald moment gewoon moe. Als je 500 exemplaren binnen krijgt van een examen, dan is de evaluatie bij de 500e wellicht onbetrouwbaarder dan bij de 5e. AI kan daar beter mee om.”
Betekent dat dat een systeem ooit zal beslissen wie geslaagd is?
Andy Thys: “Dat lijkt me nu net een beslissing waarover we als mens graag de controle willen houden. Je kan AI wel een voorzet laten geven op basis van een massa gegevens doorheen een schooljaar, de beslissingen in vroegere klassenraden… Maar een leraar of klassenraad kan het systeem nog altijd overrulen als daar goede redenen voor zijn. De combinatie lijkt me alleen maar betrouwbaardere beslissingen op te leveren.”
Betere rapportcommentaren
Je sprak ook over leraren die rapportcommentaren genereren met ChatGPT.
Andy Thys: “Fascinerend wat je daar ziet gebeuren. Sommige leraren worden boos, omdat ze 2 avonden commentaren schreven, terwijl een collega 3 knopjes induwt. Ouders zijn dan weer tevreden. Plots is er meer rapportfeedback en blijkt die nog erg relevant ook.”
Het lijkt me toch vooral een alternatief voor zwakke rapportcommentaren. Kan ChatGPT als taalmodel echt persoonlijke teksten genereren of moet ik het meer zien als een goede horoscoopschrijver die inspeelt op wat mensen graag lezen?
Andy Thys: “Dat is een terechte bezorgdheid, maar ook hier hangt het ervan af hoe je AI inzet. Voor sommige leraren is het een hulpmiddel om preciezer te formuleren wat ze willen zeggen. Je geeft 3 elementen in en je tool produceert een heldere tekst.”
“Maar AI kan veel meer, afhankelijk van wat je aan input geeft. Stel dat je het systeem toegang geeft tot je puntenlijst, de woordelijke feedback, het leerlingvolgsysteem en de learning analytics van Smartschool, dan zou er wel ’s zinvolle commentaar kunnen uitvloeien waar je als leraar nooit opgekomen was.”
“Stel dat een leerling altijd inlogt op zondagavond om 22 uur. Het systeem kan een suggestie genereren om een andere werkhygiëne te overwegen. Dat is zinvolle feedback. Ik weet niet of het wenselijk is, maar dat zijn mogelijkheden waar we over zullen moeten nadenken. Met de veelheid aan data zal generatieve AI in elk geval beter overweg kunnen dan mensen.”
“We moeten ons de vraag stellen hoe we naar een leraar kijken: als een uitvoerder of ook als een ontwerper?”
Lesvoorbereidingen
Je zegt dat AI volledige lesvoorbereidingen kan genereren. Hoe zie je dat?
Andy Thys: “Als je bv. in een tool kan ingeven dat je een les wilt over Pavlov voor een sterk diverse klas in het 5e middelbaar in humane wetenschappen, dan zal die je een lesconcept genereren met een appetizer voor de eerste 5 minuten, een theoretische uitleg over het behaviourisme en oefeningen die je kan gebruiken op verschillende niveaus.”
“Op dat moment worden leraren uitvoerders van het ontwerp van een machine. Dat is toch wel akelig. We moeten ons dus de vraag stellen hoe we naar een leraar kijken: als een uitvoerder of ook als een ontwerper? Dat dat eerste niet zo ver weg is, merk je aan de populariteit van de leerwerkboeken. Maar willen we dat leraren de controle houden, dan moeten we een totaal andere opleiding geven, waarbij studenten leren de controle te houden op basis van AI.”
Maatschappelijke keuzes
Je pleit daarom voor duidelijke maatschappelijke keuzes.
Andy Thys: “Beeld je de volgende situatie in: als leraar geef je een schrijftaak. Leerlingen spelen die door aan ChatGPT, dat een tekst genereert. De leraar gebruikt AI om de taak te feedbacken. De leerling geeft die feedback weer aan een ander systeem om zijn taak te verbeteren. Die nieuwe versie gaat weer naar de leraar…”
“Dat kan heel lang doorgaan, zonder dat iemand een zinvolle uitspraak kan doen over wat de leerling precies kan en of hij de feedback kan verwerken. Dat lijkt ver van ons bed, maar dat gebeurt al. Op een bepaald moment communiceert AI met AI.”
“De vraag rijst dan of we het ok vinden dat een 16-jarige zonder hulp geen synthese meer kan schrijven van 3 gelezen bronnen? Zo nee, dan moet ons onderwijs daaraan werken. Dat geeft je een argument om te zeggen: nu mag je geen AI gebruiken.”
“Vergelijk het met hoofdrekenen in de basisschool. Met een paar minuten uitleg kunnen kinderen alle oplossingen vinden met een rekenmachine. Toch vinden we het belangrijk dat kinderen zelfstandig kunnen rekenen. Dus zetten we dat in onze doelen en verbieden we bij momenten de rekenmachine. Voor AI zullen we die beslissingen ook moeten nemen, alleen exponentieel veel vaker. Het zal gaan over beeld, tekst, vertalingen, code…”
“Het is niet zinvol om te zoeken naar wat ons uniek maakt of wat wij beter kunnen dan technologie.”
Welke filosofie moeten we daarbij hanteren?
Andy Thys: “Het is niet zinvol om te zoeken naar wat ons uniek maakt of wat wij beter kunnen dan technologie. Dat is niet te voorspellen en dus niet zo’n interessante oefening. Dé relevante vraag is veeleer over welke activiteiten binnen het leerproces we de controle willen afgeven en/of behouden.”
“Als we de controle over bepaalde taken afgeven aan AI, kunnen we samen met onze leerlingen veel leren en interessante nieuwe experimenten doen. De leraar die met AI aan de slag gaat, die het omarmt en er zinvolle dingen mee doet, zal altijd meer en beter onderwijs geven. Je hebt dus als leraar geen enkel excuus om het links te laten liggen.”
Kunnen we scholen of leraren daarin ondersteunen?
Andy Thys: “Over hoe je als onderwijs kan omgaan met AI zijn we nog lang niet uitgepraat. Je kan het thema vanuit heel verschillende standpunten benaderen: een perspectief op leren, armoede, privacy, ecologie, eigendom van data, juridische aspecten…”
“Daar zit een kans voor een interessant labo binnen SOM. Samen met leraren, directeurs en andere experten, rond armoede of technologie, filosofen, onderzoekers, juristen en pedagogische begeleiders nadenken over de rol van AI binnen scholen. Alleen zo kom je tot iets doordachts. Leraren worden zo opgeslorpt door de dagelijkse realiteit dat je hen niet aan hun lot mag overlaten.”